लोणार सरोवर माहिती | Lonar Lake information in Marathi
भारतातील सर्वात मोठे खाऱ्या पाण्याचे सरोवर महाराष्ट्र राज्यातील बुलढाणा जिल्ह्यात असून त्याला लोणार सरोवर असे म्हणतात. युरोस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळ यादीमध्ये लोणार सरोवराचा समावेश आहे लोणार सरोवर बेसाल्ट खडकातील एकमेव मोठे आघाती विवर असून त्याची निर्मिती उल्कापातामुळे झाली आहे. साधारणपणे अंडाकृती आकाराचे हे सरोवर त्याच्या विविध वैशिष्ट्यामुळे पर्यटकांमध्ये आकर्षणाचे केंद्रबिंदू आहे. लोणार सरोवराच्या परिसरामध्ये अनेक पुरातन मंदिर आहेत त्यातील काही मंदिर तर चक्क सरोवरामध्ये आहेत. या सरोवरावर बरेच संशोधन केले जात असते व त्याचे शोध निबंध वेळोवेळी प्रकाशित होत असतात. तर आपण लोणार सरोवराची माहिती या लेखांमध्ये लोणार सरोवर बद्दल संपूर्ण माहिती पाहणार आहोत.
लोणार सरोवर कुठे आहे
लोणार सरोवर महाराष्ट्र राज्यातील बुलढाणा जिल्ह्यामध्ये आहे. लोणार सरोवर हे लोणार गावामध्ये स्थित आहे. बुलढाणा शहरापासून 90 किलोमीटर अंतरावर आहे तर, औरंगाबाद शहरापासून याचे अंतर साधारणपणे १५० किलोमीटर एवढे आहे. पुणे शहरापासून याचे अंतर साधारण ३८० किलोमीटर एवढे भरते तर ४८० किलोमीटर एवढे अंतर मुंबई पासून आहे.
लोणार सरोवराची निर्मिती
लोणार सरोवर कसे तयार झाले हा प्रश्न कायम पडत असतो तर, सुरुवातीला याची निर्मिती भूगर्दीय प्रक्रियेमुळे किंवा ज्वालामुखी क्रियामुळे झाली असावी असे मानले जात होते.परंतु त्या ठिकाणी धूमकेतू किंवा उल्का त्या ठिकाणी आदळल्याने लोणार सरोवराची निर्मिती झाली असून हे एक आघाती विवर आहे हे संशोधनातून ड सिद्ध झाले आहे. सरोवराचा आकार काहीसा अंडाकृती असून उल्का पूर्वेकडून ४० अंश कोनामध्ये येऊन जोरदार पणे आढळली असावी. पूर्वीच्या काही संशोधनातून याची निर्मिती ५२,००० वर्षापूर्वी झाली होती असे मानले जाते व होते. परंतु २०१० सली प्रकाशित झालेल्या का शोधनिबंधात याच्या निर्मितीचा कालखंड अरगॉन केटिंग प्रणाली वापरुन ५,७०,००० वर्षे इतका गणण्यात आला आहे. अमेरिकेतील स्मितसोनियल संस्था, जूयोलॉजिकल सोसायटी ऑफ इंडिया, फिजिकल रिसर्च लेबॉरेटरी, आय आय टी यासारख्या संस्था सरोवरावर बरेच संशोधन करत असतात.
लोणार सरोवराचा इतिहास
हिंदू प्राचिन ग्रंथामध्ये लोणार सरोवराचा उल्लेख विराज तीर्थ किंवा बैरज तीर्थ असा केलेला आढळतो. पौराणिक कथेनुसार भगवान विष्णू ने लवणासुर नावाच्या राक्षसाला या ठिकाणी ठार मारल्यामुळे या परिसरात लोणार असे म्हणतात. या सरोवराचा उल्लेख भारतीय प्राचीन ग्रंथ जसे की स्कंदपुराण पद्मपुराण इत्यादी ग्रंथामध्ये केलेला आढळतो. लोणार परिसरातील सुरुवातीच्या कालखंडामध्ये देवगिरीचे यादव निजाम मोघल व मराठ्यांच्या अधिपत्याखाली होता. अधिकारी जे ई अलेक्झांडर यांनी इस १८२३ मध्ये लोणार सरोवर ला भेट दिल्याबद्दल नोंद आहे.
लोणार सरोवराची वैशिष्ट्ये
लोणार सरोवर हे बेसाल्ट खडकातील सर्वात मोठे आघाती विवर आहे. विवराचा आकार काहीसा गोलाकृती अंड्याच्या आकारा सारखा आहे. लोणार सरोवराच्या परिसरामध्ये अनेक पुरातन मंदिरे पाहायला मिळतात. यातील काही मंदिरे तर विवराच्या आत मध्ये आहेत.
सासु सुनेची विहीर एक वैशिष्ट्यपूर्ण विहीर असून त्यातील एका विहिरीचे पाणी खारे तर दुसऱ्या विहिरीचे पाणी गोड आहे. लोणार सरोवराचा व्यास १.८ चौरस किलोमीटर तर खोली १३७ मीटर एवढी आहे. सर्व राजे पाणी अतिशय क्षारयुक्त असून त्याचा पीएच १०.२ एवढा आहे. लोणार सरोवराचे पाणी हिरव्या रंगाचे आहे परंतु रहस्यमय रित्या गुलाबी रंगाचे झाले आहे. लोणार सर्वांचे पाणी अल्कधर्मी असून खारे आहे. लोणार सरोवराच्या संवर्धन आणि संगोपनासाठी लोणार संरक्षित अभयारण्य ची स्थापना केली आहे. लोणार सरोवराचा युनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळ यादीमध्ये समावेश आहे. लोणार सरोवराला भेट देण्यासाठी कोणतेही प्रवेश मूल्य आकारले जात नाही. त्याचबरोबर वर्षभर पर्यटकांसाठी खुले असते.
लोणार सरोवरा संमंधीत धोके
लोणार सरोवर वैशिष्ट्यपूर्ण असल्यामुळे त्याचे संवर्धन व संरक्षण करणे अधिक गरजेचे आहे. आज लोणार सरोवराच्या भोवतीने वाढणारी लोक वस्ती मुळे त्याला धोका निर्माण झाला आहे. त्याचप्रमाणे नैसर्गिक हवामान बदलामुळे त्याच्यावर अनेक परिणाम होताना दिसतात. वरील धोके पाहता लोणार अभयारण्याची स्थापना केलेली आहे.
लोणार सरोवर ला भेट देण्याची योग्य वेळ
लोणार सरोवराला पर्यटक वर्षभरामध्ये केव्हाही भेट देऊ शकतात. परंतु डिसेंबर ते मार्च हा कालखंड योग्य वाटतो. या काळामध्ये वातावरण थंड व अल्हाददायक असते.
लोणार सरोवर राहण्याची सोय
लोणार गावामध्ये अनेक हॉटेल्स व निवास व्यवस्था पर्यटकांसाठी आहे, त्याचबरोबर महाराष्ट्र पर्यटन मंडळाचे रिसॉर्ट ही लोणार मध्ये आहे त्या ठिकाणी पर्यटकांची जेवण नाश्ता मुक्कामाची होऊ शकते.
लोणार सरोवर ला जायचे कसे | how to reach Lonar lake
लोणार सरोवरा बद्दल आपन वरील प्रमाणे माहिती पाहिली तर लोणार ला कसे जायचे ते पाहू
रस्ते मार्गे लोणार सरोवर ला कसे जायचे | How To Reach Lonar Lake by road in Marathi
लोणार हे गाव रस्ते मार्गे महाराष्ट्रातील सर्व प्रमुख शहरांशी जोडले आहे. महाराष्ट्रातील प्रमुख शहरांतून राज्य परिवहन महामंडळाच्या बसेस लोणार पर्यंत सेवा पुरवतात. त्याचा वापर करून तुम्ही लोणार ला जाऊ शकता. त्याचबरोबर खाजगी वाहनाने औरंगाबाद जालना मार्गे जाऊ शकता.
रेल्वे मार्गे लोणार सरोवर |how to reach Lonar Lake by train in Marathi
लोणार सरोवर पासून जवळचे रेल्वे स्थानक १४० किलोमीटर अंतरावर औरंगाबाद येथे आहे. औरंगाबाद भारतातील इतर शहरांबरोबर रेल्वे मार्ग जोडले गेलेले आहे. औरंगाबाद पासून पुढचा प्रवास तुम्हाला खाजगी वाहनाने किंवा सार्वजनिक वाहनाने लोणार सरोवरापर्यंत जावे लागेल.
हवाई मार्गे लोणार सरोवर | how to reach Lonar Lake by flight in Marathi
लोणार सरोवरापासून जवळचे विमानतळ औरंगाबाद येथे आहे. औरंगाबाद येथून पुढे सार्वजनिक वाहतूक व्यवस्थेचा किंवा खाजगी वाहनाचा वापर करून लोणार पर्यंत प्रवास करावा लागेल ते अंतर साधारण १४० किलोमीटर एवढे आहे.
लोणार सरोवर माहिती या लेखामध्ये आपण लोणार सरोवर कुठे आहे, त्याची वैशिष्ट्ये काय आहेत. लोणार ला कसे जाऊ शकतो हे पाहिले तरी तुम्हाला लेख कसा वाटला ते आम्हाला जरुर कमेंट बॉक्समध्ये कळवा व काही सुचना असतील तर जरूर कळवा. फॉलो करायला विसरू नका
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा
कृपया नकारार्थी कमेंट टाळावे